Ο Παναθηναϊκός γιόρτασε πριν από λίγες μέρες τα 50 χρόνια από την «επέτειο του Γουέμπλεϊ». Δηλαδή μισό αιώνα από την ήττα στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών του 1971. Για εκείνη την πορεία των Πρασίνων έχουν ειπωθεί πολλά και έχουν γραφτεί ακόμα περισσότερα. Αρχικά στον ξένο Τύπο και χρόνια αργότερα, όταν έπεσε η χούντα και στον ελληνικό…
https://athlosnews.gr/epos-toy-goyemplei-ena-omorfo-paramythi-kyriolektika/
Τότε ήταν που άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια διάφορες «περίεργες» ιστορίες, αλλά και που επίσημα πλέον, το 2007, η σύζυγος του δικτάτορα Παπαδόπουλου είχε αποκαλύψει στην εκπομπή «Οι Φάκελοι» όλη τη στιχομυθία με τον Παττακό αλλά και τον Γιουγκοσλάβο πρέσβη με την περιβόητη πια ατάκα «το πληρώσατε και θα το πάρετε»…
Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Δανίκας μίλησε με τον Αριστείδη Καμάρα για λογαριασμό του «Πρώτου Θέματος» και μεταξύ άλλων, ο παλαίμαχος άσος του Παναθηναϊκού χαρακτήρισε «αηδίες και ξεράσματα» όσα έχουν ειπωθεί όλα αυτά τα χρόνια για την εμπλοκή του χουντικού καθεστώτος στην ομολογουμένως απίστευτη – από κάθε άποψη – πορεία των Πρασίνων ως τον τελικό του Λονδίνου…
Αναλυτικά η συνέντευξη του Αριστείδη Καμάρα στο «Πρώτο Θέμα»
«Σε όποια ομάδα κι αν πιστεύεις. Οσο φανατικός, ακόμα και «τυφλός», να είσαι, δεν μπορεί παρά να παραδεχτείς το όνομα Αριστείδης Καμάρας. Ενα από τα μεγάλα καμάρια του ελληνικού ποδοσφαίρου. Εμβληματική μορφή. Υπόδειγμα ήθους. Και πρωτοφανής συνδυασμός σπουδών, γνώσεων, καλλιέργειας, πολιτισμού και ποδοσφαιρικής ανωτερότητας. Όλα μαζί.
Αν και κολλημένος σ’ εκείνη την εποχή, δεν τον αδικώ. Τότε μια ελληνική ομάδα ερασιτεχνών κατάφερε να παίξει στο Γουέμπλεϊ εναντίον του μεγάλου Αγιαξ ενός Γιόχαν Κρόιφ. Τότε, πριν από μισό αιώνα, μια ελληνική ομάδα παραλίγο να αγγίξει το μεγάλο τρόπαιο Πρωταθλητριών. Τότε η ελπίδα έγινε όνειρο και το όνειρο παραλίγο να γίνει πραγματικότητα.
https://athlosnews.gr/slovan-everton-erythros-asteras-otan-o-f-syrigos-petsokopse-ton-mytho-toy-goyemplei-mprosta-ston-ar-kamara-vid/
Τι ήμασταν εμείς; Μια ομάδα αποτελούμενη από ερασιτέχνες. Για τους μεγάλους ευρωπαϊκούς συλλόγους σχεδόν ένα τίποτα. «Φαντάσου», μου έλεγε ο Καμάρας, ότι οι «Times» του Λονδίνου έγραφαν σε «σαλόνι» «μα ποιοι είναι αυτοί οι θρασύτατοι, αναιδέστατοι Ελληνες που ήρθαν στο Γουέμπλεϊ να διεκδικήσουν το κύπελο Ευρώπης;». Και από τότε κάθε 2 Ιουνίου, κάθε χρόνο, αυτοί οι ερασιτέχνες, οι «αναιδέστατοι Ελληνες», ανταλλάσσουν μεταξύ τους «χρόνια πολλά». Ποτέ, μα ποτέ, δεν θα ξεχάσουν τη στιγμή που τους έδεσε διά βίου όλους μαζί.
Ας τα πάρουμε λοιπόν από την αρχή. Και για το Γουέμπλεϊ, και για τη Δέσποινα Παπαδοπούλου, και για τον σημερινό Παναθηναϊκό, και για την πολιτική και για τον «Επιτάφιο» του Περικλή.
Η φωνή του κρυστάλλινη, πεντακάθαρη. Η μνήμη του ξυράφι. Και η συγκίνησή του ασταμάτητη.
Ο αδελφός μου ο «Μπομπαρντιέ»
«Εγώ ξεκίνησα με τον Τζίνα Σιμονόφσκι, τον μεγαλύτερο δάσκαλο προπονητικής στην Ελλάδα εκείνης της εποχής. Αυτός έβγαλε και γαλούχησε τη μεγάλη φουρνιά του Απόλλωνα για τις χρονιές 1958, ’59, ’60. Αυτός στη συνέχεια έβγαλε τους λεγόμενους “Μπέμπηδες” του Ολυμπιακού. Και όταν στη συνέχεια επέστρεψε στον Απόλλωνα, κατάφερε να βγάλει μια τρίτη γενιά ταλαντούχων της μπάλας. Μέγας αναμορφωτής του ελληνικού ποδοσφαίρου».
– Πώς και πότε προέκυψε ο έρωτας για την μπάλα; «Επηρεασμένος βεβαίως από τον κατά δέκα χρόνια μεγαλύτερο αδελφό μου που έπαιξε μπάλα από το 1948 και για είκοσι χρόνια. Στη μνήμη του αδελφού μου το γήπεδο στη Ριζούπολη ονομάζεται “Γεώργιος Καμάρας”».
– Κι αυτός όπως εσύ φράκτης, τοίχος στην άμυνα; «Oχι, έπαιζε σέντερ φορ με το περίφημο παρατσούκλι ο “Μπομπαρντιέ”, ο βομβαρδιστής, ο κανονιέρης».
– Και ταυτοχρόνως φοιτούσες στη Νομική του Πανεπιστημίου της Αθήνας. «Το 1957 είχα πετύχει σε τρεις σχολές: Νομική, Φιλοσοφική και στο Πάντειο. Θα σου πω κάτι ως τεκμήριο σύγκρισης με τη σημερινή εποχή. Τότε, λοιπόν, δεν υπήρχαν φροντιστήρια. Τότε έβγαιναν εξαιρετικοί μαθητές από τα Γυμνάσια του Δημοσίου. Τότε τα σχολεία είχαν το προνόμιο να καθοδηγούνται από εξαίρετους καθηγητές. Πολύ υψηλό το επίπεδο των Ελλήνων καθηγητών. Δούλευαν, αφιερωμένοι επί 15 ώρες την ημέρα. Δεν έβλεπες, όπως σήμερα, καθηγητές με γενειάδες, βερμούδες και σαγιονάρες να εξετάζουν μαθητές».
Θέλεις ποδόσφαιρο; Φέρε μου εικοσάρια!
– Και πώς ξεκίνησες; «Από τα τσικό, τις ακαδημίες της εποχής. Από τα τσικό του Απόλλωνα, από την εφηβική ομάδα. Από το φυτώριο. Και ήμουν μόλις 13 ετών. Αλλά στην πραγματικότητα ήμουν κι εγώ ένα από τα παιδιά που έπαιζαν μπάλα στις αλάνες. Η Αθήνα του ’50 ήταν γεμάτη αλάνες. Κάθε γειτονιά είχε την ομάδα της».
– Βαμμένος «βάζελος» από την αρχή; «Οχι, ήμουν Απολλωνιστής. Σαν να λέμε ότι γεννήθηκα στον Απόλλωνα. Και πριν πάω στην Α’ τάξη του Δημοτικού, έμαθα να διαβάζω με την “Αθλητική Ηχώ”, που την έφερνε ο αδελφός μου σπίτι μας».
– Απίστευτος συνδυασμός άριστου φοιτητή και άριστου μπαλαδόρου, παράδειγμα για τα σημερινά νέα ταλέντα. «Ο αδελφός μου στην αρχή είχε αντιρρήσεις. Και είχε αντιρρήσεις γιατί εκείνος παρασύρθηκε από το ποδόσφαιρο και εγκατέλειψε τις σπουδές του. Δεν ήθελε να υποστώ κι εγώ αυτό που υπέστη εκείνος. Το ποδόσφαιρο τον απορρόφησε. Ομως καταλήξαμε σε μια συμφωνία όταν μου πρότεινε: “Θα μου φέρνεις τον έλεγχο του σχολείου κάθε μήνα ή κάθε τρίμηνο και αν οι βαθμοί είναι ικανοποιητικοί, συνεχίζεις, αν όχι, σταματάς. Προσοχή, όμως, χωρίς απουσίες!”. Εγώ λοιπόν έφερνα εικοσάρια. Αυτά τα εικοσάρια και οι εξαιρετικές επιδόσεις μου στα θρανία ήταν το διαβατήριο για το ποδόσφαιρο και τα γήπεδα».
– Μα ακούγεται εξωφρενικός ένας τέτοιος συνδυασμός: μπάλα και Νομική! «Αλλο πράγμα η διασκέδαση και το ποδόσφαιρο και άλλο οι σπουδές. Δύο άξονες που ο ένας στηρίζει τον άλλο. Το ποδόσφαιρο σε ξεκουράζει ψυχικά. Και φυσικά τότε δεν υπήρχαν οι υποχρεώσεις οι επαγγελματικές που υπάρχουν τώρα».
– Εχασες χρονιά; «Εχασα μία γιατί με έκοψε ο Γεώργιος Ράμμος, ο μεγάλος καθηγητής της Πολιτικής Δικονομίας. Και με έκοψε επειδή δεν είχα πάρει υπογραφή λόγω απουσιών. Μετείχα στην Εθνική Νέων, στην Εθνική Εφήβων, στην Εθνική Ενόπλων, τότε που είχα καταταγεί στο Λιμενικό, και φυσικά στην Εθνική Ανδρών».
Ο Παναθηναϊκός έβγαλε μόνος του τα μάτια του
– Και πότε η μεταπήδηση από τον Απόλλωνα στον Παναθηναϊκό; «Το καλοκαίρι του 1961 αντί 1.100.000 δραχμών. Ρεκόρ της εποχής. Με αυτά τα χρήματα χτίστηκε η νότια κερκίδα του Απόλλωνα. Αισθάνομαι υπερήφανος γι’ αυτό. Τότε, εκείνες τις ηρωικές εποχές, οι άνθρωποι που είχαν τις ομάδες όχι μόνο δεν ενθυλάκωναν, αλλά από πάνω έβαζαν χρήματα στις ομάδες τους από τα πορτοφόλια τους. Και όλες οι ομάδες είχαν κορυφαίους ανθρώπους και παράγοντες πολύ σημαντικούς και υψηλού επιπέδου. Παράδειγμα, οι Ανδριανόπουλοι στον Ολυμπιακό. Ο Απόλλων είχε τον Χρήστο Σολωμονίδη που είχε διατελέσει και υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας επί Καραμανλή. Είχε επίσης τον Δημήτρη Μαρσέλο, που υπήρξε βουλευτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων και που το 1948 είχε αγοράσει την περιοχή και έχτισε το γήπεδο. Ηταν ο Νικολαΐδης, ο Πανουργιάς και ο Μοάτσος στον ΠΑΟ. Και ο Αντώνης Μαντζαβελάκης, αυτός που σαν γενικός αρχηγός έφτιαξε την ομάδα του ’60 και του ’70. Την ομάδα του αήττητου πρωταθλήματος 1963-64. Τότε ήταν άλλο το επίπεδο των ομάδων».
– Και τώρα; Ξέρεις πώς αισθάνονται αρκετοί οπαδοί του Παναθηναϊκού; Ξέρεις τι λένε για τη σημερινή διοίκηση που πριν από μερικές ημέρες τίμησε τα 50 χρόνια του Γουέμπλεϊ; Ασε, μην τα λέω… «Ο Παναθηναϊκός έβαλε τα χέρια του και έβγαλε τα μάτια του μόνος του. Γιατί εκεί που κυριαρχούσε επί δεκαετίες διακρινόμενος στην Ευρώπη, κατέληξε εκεί που έχει καταλήξει. Φαντάσου τότε στην Ευρώπη, όπου πηγαίναμε λέγανε “Panatinaikos” και “Πούσκας”. Και όταν με βλέπανε έλεγαν “Kamaras” και “Panatinaikos”. Πριν από το 2000 η ομάδα είχε βρεθεί μέσα στις 16 μεγαλύτερες της Ευρώπης. Αλλωστε εκείνη την εποχή είχαν αρχίσει οι συζητήσεις για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συνδέσμου των καλύτερων ομάδων της Ευρώπης. Ενός στενού πρωταθλήματος. Κάτι αντίστοιχο με αυτό που μόλις πρόσφατα είχε προκύψει, με αποτέλεσμα η UEFA να αντιδράσει απειλώντας με αποκλεισμό όλες τις υποψήφιες ομάδες ενός στενού κλαμπ. Τότε, εκείνο το σχέδιο επρόκειτο να το χρηματοδοτήσει ο Μπερλουσκόνι. Ε, λοιπόν, ανάμεσα στις 16 καλύτερες ομάδες ήταν και ο Παναθηναϊκός. Στις διαπραγματεύσεις μετείχα κι εγώ με τον Μάνο Μαυροκουκουλάκη, νυν πρόεδρο του ΠΑΟ».
– Ποιες ήταν αυτές οι ομάδες; «Μα φυσικά οι γνωστές πρωταθλήτριες Μπαρτσελόνα, Ρεάλ, Γιουβέντους, Μπενφίκα, Μίλαν, Τότεναμ, Λίβερπουλ, Μάντσεστερ και άλλες. Οταν πηγαίναμε στο Λονδίνο μάς έπαιρναν με κλειστά αυτοκίνητα να πάμε στο Σίτι στα γραφεία».
– Πώς λοιπόν ο Παναθηναϊκός έβγαλε μόνος του τα μάτια του;
«Ας τα πάρουμε από την αρχή. Αναφέρομαι στην εποχή της μεταφοράς του γηπέδου στον Βοτανικό με τη Διπλή Ανάπλαση. Αυτό που γίνεται τώρα. Τότε, λοιπόν, είχαμε κερδίσει όλους τους δικαστικούς αγώνες. Είχαμε φτάσει στην υπογραφή για την επωνυμία του γηπέδου. Ο Βγενόπουλος είχε προσφέρει 10 εκατομμύρια. Η ΑΕΚ τότε ήταν στον Μεσαίωνα. Ο Παναθηναϊκός ήταν έτοιμος από το 2010. Είχαμε κερδίσει όλους τους δικαστικούς αγώνες και παραλλήλως είχαν καμφθεί όλες οι αντιδράσεις. Αλλά τότε ο ΣΥΡΙΖΑ είχε βγάλει την περίφημη και εξωφρενική θεωρία πως με την ανάπλαση θα πνιγούν οι κορμοράνοι. Και όταν λέω βγάλαμε τα μάτια μας, αναφέρομαι σε μια μικρή μερίδα φιλάθλων οι οποίοι έβριζαν χυδαία την οικογένεια Βαρδινογιάννη και έτσι τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν την ομάδα. Δεν γίνεται εν χορώ να βρίζεις τη Μαριάννα Βαρδινογιάννη. Αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι».
Ακόμα η ομάδα πληρώνει παίκτες που δεν έπαιξαν ποτέ
– Καλά τότε, σήμερα όμως; Τέτοιο χάλι, ανήκουστο! «Φεύγει η οικογένεια Βαρδινογιάννη με αυτό τον άθλιο τρόπο και ακολουθεί μια οικουμενική διοίκηση με πρόεδρο τον Νίκο τον Πατέρα, η οποία καταφέρνει να κερδίσει το νταμπλ. Οταν φεύγει και ο Πατέρας, ο ΠΑΟ βρίσκεται μπροστά στην πόρτα του Πρωτοδικείου γιατί δεν είχε διοίκηση. Δηλαδή ρεζιλίκι, η μεγαλύτερη ξεφτίλα για μια ιστορική ομάδα. Τέτοιο πράγμα δεν έχει ξαναγίνει. Εκεί γίνεται η παρέμβαση του Γιάννη Αλαφούζου και έτσι δημιουργήθηκε η Παναθηναϊκή Συμμαχία».
– Και τώρα δεν φταίει η σημερινή διοίκηση; «Ο Αλαφούζος έβαλε πάρα πολλά χρήματα και είναι βεβαιωμένο αυτό. Εβαζε και βάζει. Αλλά επειδή δεν έγιναν οι σωστές επιλογές, όπως στην περίπτωση των προπονητών αλλά και πολλών παικτών, έγινε αυτό που έγινε. Προτιμήθηκαν ξένοι προπονητές που αποδείχτηκαν εντελώς ακατάλληλοι, τη στιγμή που μερικοί Έλληνες, όπως οι Αναστασίου, Ουζουνίδης και Δώνης, έβαλαν μια σφραγίδα και έδωσαν μια νότα αισιοδοξίας».
– Μα ο σημερινός πρόεδρος πέταξε τον Δώνη. «Γι’ αυτό μίλησα για λάθος επιλογές. Ο Παναθηναϊκός ακόμα πληρώνει δόσεις για κάποιους τάχα μου μεγάλους ποδοσφαιριστές που ούτε καν έπαιξαν».
– Φαντάσου δηλαδή από τον Πούσκας να καταλήξεις στον κατακαημένο Μπόλονι… «Κι όμως, ο Παναθηναϊκός υπήρξε πρωτοπόρος στην επιλογή ξένων προπονητών».
– Οχι τώρα όμως. Τώρα μαζί με τους μέτριους και τους ασήμαντους. Και εμείς της ΑΕΚ δεν πάμε πίσω. Περίπου κατεστραμμένος ο ένας, κατεστραμμένος και ο άλλος. «Μιλάω για το παρελθόν. Ο πρώτος ήταν ο Ούγγρος Κίσλερ, το 1935. Μετά έρχεται ο Εγγλέζος Χάρι Γκέιμ, που επέστρεψε και το 1959. Ηταν ο Γκλίσοβιτς ο Γιουγκοσλάβος. Ο Παναθηναϊκός κατέκτησε το πρώτο πρωτάθλημα εθνικής κατηγορίας με Ελληνες προπονητές, τον Αντώνη τον Μυγιάκη, τον Οδυσσέα Τσούτσο και τον Νίκο Σίμο. Μετά ήρθε ο Μπόμπεκ, ο μεγάλος αρχηγός της Εθνικής Γιουγκοσλαβίας. Με βοηθό τον Πετρόπουλο. Στη συνέχεια ο Χουάν Χόκμπεργκ που μεσουράνησε ως σέντερ φορ της Εθνικής Ουρουγουάης, μετά ο Λάκης Πετρόπουλος και φυσικά η ιστορική απογείωση έγινε με τον Φέρεντς Πούσκας».
– Προφανώς θα έχεις δει το γνωστό ντοκιμαντέρ με τη Δέσποινα Παπαδοπούλου και τον Στυλιανό Παττακό να ισχυρίζονται ότι η χούντα είχε πληρώσει τον Ερυθρό Αστέρα ώστε ο Παναθηναϊκός να ανατρέψει το εις βάρος του 4-1, πράγμα που θα του εξασφάλιζε συμμετοχή στον τελικό του Γουέμπλεϊ, με αντίπαλο τον Αγιαξ του μεγάλου Γιόχαν Κρόιφ. «Αηδίες και ξεράσματα. Ο Παναθηναϊκός έβγαλε από τη μέση τεράστιους αντιπάλους. Απέκλεισε τη Σλόβαν Μπρατισλάβας, πρωταθλήτρια Τσεχοσλοβακίας, η οποία, εκτός των άλλων, είχε κατακτήσει το Κύπελλο των Κυπελούχων Ευρώπης. Επίσης απέκλεισε την Εβερτον, πρωταθλήτρια Αγγλίας, με αρχηγό τον θρυλικό Αλαν Μπολ».
– Τι ακριβώς έγινε στο Βελιγράδι στην πρώτη αναμέτρηση με το 4-1; «Ο Παναθηναϊκός αδικήθηκε τερατωδώς στο Βελιγράδι από τον Αυστριακό διαιτητή Λίνεν Μάγερ, ο οποίος μας κρέμασε. Κατακύρωσε γκολ, το δεύτερο, τη στιγμή που η μπάλα δεν είχε περάσει τη γραμμή του τέρματος. Απόδειξη; Ο επόπτης δεν έφυγε από τη θέση του να πάει στη σέντρα, ενώ ο Λίνεν “έβοσκε” μακριά από τη φάση. Τότε ήταν που μπήκε μέσα στο γήπεδο ο τεράστιος Πούσκας. Τότε ήταν που τον άρπαξε από τα πέτα και τον έβριζε στα γερμανικά αποκαλώντας τον “schwein” – γουρούνι. Τότε ήταν που εγώ πήγα και τον τράβηξα για να τον ηρεμήσω. Φαντάσου ενοχές που έδερναν τον διαιτητή, ο οποίος τελικά δεν έγραψε τίποτα στο φύλλο αγώνα γι’ αυτό το περιστατικό».
– Υπήρξε και συνέχεια; «Την άλλη μέρα που φεύγαμε για Αθήνα συναντηθήκαμε μαζί του στο αεροδρόμιο, με αποτέλεσμα ο Δομάζος και ο Ελευθεράκης να του επιτεθούν κινδυνεύοντας να τιμωρηθούν και να αποβληθούν από τα αρμόδια όργανα της UEFA. Δηλαδή να μην παίξουν στον αγώνα ρεβάνς με τον Ερυθρό Αστέρα. Τελικά μόνο ο Ελευθεράκης τιμωρήθηκε και αποβλήθηκε. Ο Δομάζος τα κατάφερε με οικονομικό πρόστιμο χάρη σε επέμβαση του Πούσκας».
Του έδωσα μια ανάποδη και τον πήραν τα αίματα
– Και το γκολ που σας έδωσε την πρόκριση ήταν δικό σου.
«Εγώ είχα βάλει το γκολ στο Βελιγράδι. Δες το ντοκιμαντέρ. Αυτή η τρομερή αδικία μάς γέμισε με τεράστια οργή. Αντί τότε να ξεχυθεί ο Τύπος εναντίον αυτού του ανθρώπου, μια μερίδα με τη συνδρομή κάποιων φιλάθλων θέλησαν να μολύνουν την επιτυχία της ομάδας. Συνηθισμένο φαινόμενο ο φθόνος στην Ελλάδα».
– Αντικειμενικά τώρα, θεωρείς καλύτερη ομάδα τον Ερυθρό Αστέρα; «Ο Παναθηναϊκός ήταν καλύτερος και στο Βελιγράδι και στην Αθήνα. Και το απέδειξε στην Αθήνα που τους πατήσαμε. Παρά τις χυδαιότητες δύο-τριών ποδοσφαιριστών του Αστέρα. Εγώ δεν έχω χειροδικήσει ποτέ στο γήπεδο. Είμαι άσπιλος. Όταν τελειώσαμε το παιχνίδι στο 4-1, ο Ατσίμοβιτς, το δεκάρι της Εθνικής Γιουγκοσλαβίας που με έφτυνε και με κλωτσούσε μέσα στο γήπεδο, είχε καθίσει στην καταπακτή και μόλις μας είδε σήκωσε τα τέσσερα δάχτυλά του για τα τέσσερα γκολ και με το άλλο χέρι έκανε τη γνωστή χειρονομία προς τα γεννητικά του όργανα. Δεν άντεξα. Τότε σήκωσα το αριστερό μου χέρι και του έδωσα μια ανάποδη που τον πήραν τα αίματα. Είναι η μοναδική αντιαθλητική ενέργεια που έκανα μέσα σε γήπεδο σε όλη την ποδοσφαιρική μου καριέρα. Και μετά απ’ αυτό αμφιβάλλω αν θα ζούσα χωρίς την παρέμβαση του Πούσκας που με περίμενε να κατέβω. Η οργή λοιπόν ήταν ένα πάρα πολύ τονωτικό στοιχείο. Καθώς και η αίσθηση αδικίας».
– Πάντα αμυντικός; «Επί Πετρόπουλου έπαιζα λίμπερο, όπως ο Μπεκενμπάουερ στην Μπάγερν. Ο Πούσκας έκανε μια τομή. Επειδή οι αντίπαλοί μας είχαν συντονιστές τα δεκάρια τους, όπως ο Δομάζος σ’ εμάς, με τοποθέτησε στο κέντρο στη μεσαία τριάδα, μπροστά από τους δύο κεντρικούς αμυντικούς. Ετσι, με την Εβερτον, η αποστολή μου ήταν η εξουδετέρωση του δεκαριού, δηλαδή του Αλαν Μπολ, αρχηγού της Εθνικής Αγγλίας. Ολα ξεκινούσαν απ’ αυτόν. Οταν όμως τους γίνεσαι τσιμπούρι, τότε γίνονται έξαλλοι και αντιδρούν με κλοτσιές, με ροχάλες και κάθε άλλον τρόπο. Ο Αλαν Μπολ τσόγλανος, αλλά μεγάλος παίκτης. Το ίδιο είχε συμβεί και με τον Ερυθρό Αστέρα με την ίδια αποστολή, εναντίον του Ατσίμοβιτς αυτή τη φορά. Ασε που κατάφερα να βάλω γκολ στο Βελιγράδι και έτσι με το 4-1 θα είχαμε ελπίδες αν στη Λεωφόρο κερδίζαμε με 3-0. Πράγμα που συνέβη. Αλλά και το τρίτο γκολ στην Αθήνα εγώ το έβαλα. Τότε που ο Γιάννης Διακογιάννης στην ιστορική αναμετάδοση άρχισε να ουρλιάζει “το γκολ του Καμάρα, του Καμάρα”. Εμείς κάθε 2 Ιουνίου λέμε “χρόνια πολλά” ο ένας στον άλλον. Οι δεσμοί μας είναι ακατάλυτοι. Hμασταν 25 παιδιά όλη η ομάδα – και όλοι Ελληνόπουλα. Αυτό δεν πρόκειται να ξαναγίνει γιατί δεν θα έχουμε ομάδες αποτελούμενες μόνο από Ελληνες ποδοσφαιριστές. Οι αντίπαλοί μας είχαν επαγγελματίες και ξένους ποδοσφαιριστές».
– Ο Αγιαξ είχε ξένους; «Φυσικά. Παράδειγμα, αρχηγός τους ήταν ο Γιουγκοσλάβος Βάσοβιτς που ταυτοχρόνως ήταν και αρχηγός της Εθνικής Γιουγκοσλαβίας – και μάλιστα έγινε δικηγόρος. Θυμάμαι που είχα διαβάσει σε ένα σαλόνι των “Times” του Λονδίνου ένα υποτιμητικό κείμενο που έλεγε “μα ποιοι είναι αυτοί οι θρασύτατοι, αναιδέστατοι Ελληνες που ήρθαν στο Γουέμπλεϊ να διεκδικήσουν το κύπελο Ευρώπης;”. Ε, λοιπόν, εμείς οι “θρασύτατοι” και “αναιδέστατοι” ήμασταν μορφωμένοι. Ανάμεσα στα παιδιά της ομάδας μας υπήρχαν εφτά επιστήμονες. Oπως ο Σούρπης, γιατρός, εγώ δικηγόρος με πλήρη απασχόληση, ο Βλάχος είχε τελειώσει την Πάντειο, ο Γραμμός είχε τελειώσει την Aνώτατη Σχολή Σωματικής Αγωγής, ο Μητρόπουλος το Μικρό Πολυτεχνείο. Μια ομάδα επιστημόνων, ερασιτεχνών και υψηλού μορφωτικού επιπέδου».
Γιατί δεν δέχτηκαν το πριμ του προέδρου του Ολυμπιακού
– Αν και είμαι ΑΕΚτζής, από τους δυσαρεστημένους φυσικά, ένα πράγμα δεν μπορώ να καταλάβω. Το ίδιο ισχύει και για τον Παναθηναϊκό. Αφού το μοντέλο του Ολυμπιακού είναι τόσο πετυχημένο γιατί οι άλλες οι δύο πρώην μεγάλες ομάδες δεν το ακολουθούν; Από ΑΕΚάρα, ΑΕΚάκι; Ελεος! «Ο Ολυμπιακός έχει ξεφύγει οικονομικά. Με τις διεθνείς διακρίσεις του τελευταία εισπράττει πολλά χρήματα. Επομένως, οικονομικά είναι δύσκολο να τον ανταγωνιστεί κανείς. Βρίσκεται σε άλλο επίπεδο. Αυτό το μοντέλο προσπάθησε να αντιγράψει και ο Σαββίδης, ο πρόεδρος του ΠΑΟΚ».
– Ο Δομάζος είχε αποκαλύψει ότι ο τότε πρόεδρος του Ολυμπιακού ενθουσιασμένος με την πρόκρισή σας είχε προτείνει να σας δώσει πριμ, αλλά εσείς αρνηθήκατε επειδή συντόμως θα παίζατε εναντίον του και αν χάνατε, θα σας συκοφαντούσαν πως… τα πήρατε. «Ετσι είναι».
– Μα από κάπου ξεκίνησε αυτή η σημερινή διαδρομή του Ολυμπιακού. Στον θεό που πιστεύεις, είναι δυνατόν να συγκριθεί η ποιότητα, οι γνώσεις, το επίπεδο ενός Καρεμπέ με εκείνο του δικού μας, της ΑΕΚ εννοώ, του Κονέ; «Τι να πω; Εχεις δίκιο».
– Ποιοι κατά τη γνώμη σου είναι οι καλύτεροι παίκτες εκείνης της εποχής; «Από το 1950-1960, δηλαδή τη δύσκολη περίοδο, το ελληνικό ποδόσφαιρο καμάρωνε για τους σολίστες του. Οι ομάδες δεν μπορούσαν να φτιάξουν ορχήστρες. Ετσι, έλαμπαν οι σολίστες. Οπως ο Μπέμπης και ο Δαρίδας του Ολυμπιακού, όπως ο Παπαντωνίου, ο Λινοξυλάκης, ο Πανάκης, ο Δομάζος του Παναθηναϊκού και πολλοί άλλοι».
– Και από τα σημερινά ποδοσφαιρικά ταλέντα; «Εχουμε πολλά ταλέντα που δυστυχώς μας τα παίρνει η Ευρώπη. Γι’ αυτό η εθνική ομάδα αποτελείται από παίκτες που παίζουν σε ξένες ομάδες. Το σημερινό ποδόσφαιρο δυστυχώς πλήττεται από υπεραριθμία ξένων ποδοσφαιριστών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ότι ακόμα και ερασιτεχνικές ομάδες, οι τοπικές δηλαδή, αποτελούνται από ξένους ποδοσφαιριστές που κυρίως προέρχονται από βαλκανικές περιοχές».
Ο αφελληνισμός του ποδοσφαίρου
– Μα το ίδιο συμβαίνει και στις ομάδες όλων των ευρωπαϊκών χωρών. «Οχι έτσι, όχι έτσι. Εδώ συμβαίνει ολόκληρη η ενδεκάδα να αποτελείται από ξένους παίκτες. Εχουμε καταντήσει οι Ελληνες ποδοσφαιριστές σε ελληνικές ομάδες να θεωρούνται σπάνιο δείγμα. Αυτός είναι ο πλήρης αφελληνισμός του ελληνικού ποδοσφαίρου. Και όλα αυτά προς όφελος των μάνατζερ. Αυτοί αγοράζουν, αυτοί πουλάνε με τεράστια, για τους ίδιους, ποσοστά. Γι’ αυτό τα κασέ των ποδοσφαιριστών είναι τσιμπημένα. Για να κερδίζουν εκείνοι περισσότερα. Ο ΠΣΑΠ (Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αμειβομένων Ποδοσφαιριστών), που ιδρύθηκε από τη δική μου γενιά, έκανε τον Ελληνα ποδοσφαιριστή επαγγελματία και καθιέρωσε την πενταετία με απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας. Αυτό είναι το παράσημό μου ως νομικού συμβούλου στον ΠΣΑΠ. Τώρα έχασε τη δύναμή του επειδή όλοι έχουν τον ατζέντη τους. Ως πρόεδρος του Γυμναστικού Συλλόγου του Απόλλωνα Σμύρνης, του ερασιτέχνη λοιπόν, όταν στέλνουμε προπονητές στα σχολεία προς ανακάλυψη νέων ταλέντων συμβαίνει το εξής εξωφρενικό: κάθε παιδί που έρχεται με τον πατέρα του συνοδεύεται και από τον ατζέντη του. Απίστευτο!».
– Αν δεν κάνω λάθος, εκτός από τις νομικές και ποδοσφαιρικές σου περγαμηνές, θεωρείσαι και αρκετά πολιτικοποιημένος. «Οταν σταμάτησα το ποδόσφαιρο μου πρότειναν πολλές διοικητικές θέσεις, αλλά προτίμησα την πλευρά των ποδοσφαιριστών, δηλαδή των εργαζομένων».
Το «Ελεύθερο Βήμα» τυλιγμένο μέσα στη «Βραδυνή»
– Αυτή είναι η συνδικαλιστική σου πλευρά, εγώ εννοώ την αμιγώς πολιτική σου εμπλοκή. «Πολιτικοποιήθηκα εκ των πραγμάτων όταν από παιδί μόλις 5 ετών, δηλαδή το 1944, έζησα τα Δεκεμβριανά στα Πατήσια, εκεί που γεννήθηκα. Εβλεπα αγωνιστές του ΕΛΑΣ να φεύγουν από την Αχαρνών με κατεύθυνση την Πάρνηθα. Εβλεπα το κυνήγι των Χιτών. Από τότε τα ζούσαμε όλα αυτά, από παιδιά. Επίσης παρακολούθησα τον Εμφύλιο από τις εφημερίδες του πατέρα μου, τις οποίες έφερνε στο σπίτι τυλιγμένες στη “Βραδυνή”. Εφημερίδες όπως το “Ελεύθερο Βήμα”. Ο περιπτεράς την έδινε και την τύλιγε με δεξιές εφημερίδες. Εγώ είχα την τύχη να γνωρίσω τον στρατηγό Πλαστήρα που ερχόταν με τον Σοφοκλή Βενιζέλο στα συσσίτια. Γνώρισα και τον Καρτάλη.
Aυτούς θαύμαζα. Σε τέτοιο κλίμα μεγάλωσα. Με βοήθησαν οι σπουδές μου και οι ανησυχίες μου. Mάλιστα το 1977 κατέβηκα ως υποψήφιος με την Ενωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις. Ως δικηγόρος ήμουν βοηθός του Γ. Β. Μαγκάκη, που ήταν και εισηγητής του Συντάγματος. Αργότερα βρέθηκα κάτω από τρομερή πίεση να γίνω υποψήφιος του ΠΑΣΟΚ. Και από τον Αυγερινό και από τον Γιάννη Αλευρά και από τον Πέτρο Μώραλη, πατέρα του σημερινού δημάρχου Πειραιά. Με πίεζαν, αλλά εγώ αποφάσισα να παραμείνω δικηγόρος και ανεξάρτητος. Αυτά που έζησα στα παρασκήνια από το 1977 και μετά δεν μου άρεσαν καθόλου. Μου προκάλεσαν απέχθεια».
– Και σήμερα; «Σήμερα είμαι τελείως ανεξάρτητος, αδέσμευτος και αυστηρός. Και εφαρμόζω τη ρήση του μεγάλου Μάνου Χατζιδάκι που έλεγε “τώρα τελευταία διαπιστώνω ότι η πατρίδα μου και γενικά η Πολιτεία δεν είναι τόσο έντιμη όσο θέλει να φαίνεται, γι’ αυτό λοιπόν αποφάσισα εφεξής να ρωτάω και να μαθαίνω”».
– Τίποτα λοιπόν; «Oχι και τίποτα. Σήμερα στην Ελλάδα έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Χάρη στον Κωνσταντίνο Καραμανλή η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης καθώς και πλήρες μέλος στην ΟΝΕ. Δεν είμαι όμως ευχαριστημένος για πράγματα που έπρεπε να είχαν γίνει διαφορετικά. Αισθάνομαι μια απέχθεια για τον τρόπο με τον οποίο εκτίθενται και η πολιτική αλλά και οι πολιτικοί. Ο διχασμός που υπάρχει σε κάθε βήμα, η έλλειψη ευρύτερης πολιτικής ευθύνης. Και βέβαια το μορφωτικό επίπεδο πολλών πολιτικών ανδρών είναι κάτω του μετρίου. Αρκετοί είναι και αμόρφωτοι και απαίδευτοι».
Ο Αριστείδης Μπαλτάς που έλεγε ότι «η αριστεία είναι ρετσινιά»
– Πόσα παιδιά έχεις; «Μόνο τον Κωνσταντίνο καθώς και δύο εγγόνια, τον Αριστείδη και την Αμαλία».
– Και το καθημερινό σου πρόγραμμα. «Γυρίζω σαν τη σβούρα. Με διπλό κορδονέτο. Με πολιτικές, πολιτιστικές, μορφωτικές, κοινωνικές δραστηριότητες. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχω κάνει τέσσερις σοβαρές χειρουργικές επεμβάσεις. Τελικά αυτή η κλεισούρα αποδείχτηκε ευεργετική και ωφέλιμη. Μου έδωσε την ευκαιρία να ξαναδιαβάσω τους κλασικούς μας: Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Θουκυδίδη, Ξενοφώντα. Και βέβαια έχω υλικό για να γράψω τρία βιβλία – και όχι μόνο για το ποδόσφαιρο. Καμαρώνω για τη μνήμη μου».
– Το εμβόλιο το έκανες; «Και τις δύο δόσεις».
– Επομένως δεν συμμερίζεσαι όλες αυτές τις θεωρίες συνωμοσίας. «Αυτό δείχνει το επίπεδο του ελληνικού λαού. Μια τραγική μερίδα εννοώ. Να λένε και να πιστεύουν εν έτει 2021 όλες αυτές τις αηδίες μαζί με τους άλλους που αρνούνται να εμβολιαστούν. Τι περιμένεις από ένα λαό που κατεβαίνει σε διαδηλώσεις υπέρ του Κουφοντίνα, ενός δολοφόνου, έλεος! Ολους αυτούς που ήθελαν να ονομάσουν την πλατεία Συντάγματος, πλατεία Κουφοντίνα. Τότε στο πανεπιστήμιο υπήρχε μόνο ένας κλητήρας. Τότε τα πάντα ήταν πεντακάθαρα. Υπήρχε πολιτισμός και σεβασμός. Δεν τους χτίζαμε τους καθηγητές. Αυτά που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια είναι αφόρητος ξεπεσμός. Εμείς κατεβαίναμε για το 1-1-4, αλλά ήταν άλλος πολιτισμός.
Δυστυχώς τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Εμένα με απασχολεί το αύριο για τον γιο μου και τα εγγόνια μου. Φαντάσου, υπήρξε καθηγητής που έβγαινε και έλεγε ότι η αριστεία είναι ρετσινιά! Τι θα είχε γίνει χωρίς άμιλλα και ανταγωνισμό; Σύμφωνα λοιπόν με τη λογική του κύριου Αριστείδη Μπαλτά, οι κατοστάρηδες θα πρέπει να τρέχουν προς τα πίσω. Αδιανόητο από πολιτικούς να λένε τέτοια πράγματα. Ο Ζολώτας είχε πει διαβάζοντας αρχαίους συγγραφείς: “Ο Ανθρωπος έχει δύο ορμέμφυτες τάσεις. Την τάση της συντηρήσεως και την τάση της διακρίσεως”. Παραπέμπω όλους αυτούς που λένε όλες αυτές τις αηδίες να ρίξουν μια ματιά στους Ελληνες κλασικούς μπας και ξεστραβωθούν».
– Ποιος είναι ο πυρήνας της πίστης σου; «Πιστεύω στη βαθιά ευθύνη του πολίτη. Οπως έλεγε το 430 π.Χ. ο Περικλής στον “Επιτάφιο” για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού Πολέμου: “Είμαστε ο μόνος λαός που αυτόν που δεν μετέχει στα κοινά δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο αλλά άχρηστο”».