Το Νόμπελ Φυσικής 2025 απονεμήθηκε σε τρεις ερευνητές που άλλαξαν την αντίληψη μας για την κβαντική φυσική μεταφέροντας τα φαινόμενα του μικρόκοσμου σε μακροσκοπική κλίμακα: τους John Clarke, Michel H. Devoret και τον Ελληνοαμερικανό John M. Martinis. Ειδικά για τον Martinis, το φετινό βραβείο αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον για την Ελλάδα, λόγω της καταγωγής του και της τεράστιας συμβολής του στη σύγχρονη κβαντική τεχνολογία.
Η ανακάλυψη που άλλαξε την ιστορία
Η επιτροπή του Νόμπελ τίμησε την τριάδα για την «ανακάλυψη της μακροσκοπικής κβαντομηχανικής σήραγγας και της κβαντοποίησης της ενέργειας σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα». Μέχρι πρότινος, τα φαινόμενα όπως η κβαντική σήραγγα θεωρούνταν αποκλειστικό «προνόμιο» των υποατομικών σωματιδίων. Όμως η ερευνητική ομάδα του Martinis απέδειξε με πειράματα ότι αυτές οι εξωτικές ιδιότητες μπορούν να καταγραφούν και σε επίπεδο ηλεκτρικών κυκλωμάτων, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά ότι η κβαντική συμπεριφορά διατηρείται ακόμα και σε μακροσκοπική κλίμακα.
Χρησιμοποιώντας υπεραγώγιμα κυκλώματα και τεχνικές που επιτρέπουν το “πέρασμα” ηλεκτρονίων μέσα από ενεργειακά φράγματα (κβαντική σήραγγα), οι επιστήμονες κατάφεραν να μετρήσουν και να αποδείξουν τον κβαντισμό της ενέργειας—ανακάλυψη με κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη της κβαντικής πληροφορικής. Τα αποτελέσματά τους δημιούργησαν τις τεχνολογικές βάσεις για τα σύγχρονα κβαντικά δίκτυα, τους αισθητήρες υψηλής ακρίβειας και -κυρίως- τους κβαντικούς υπολογιστές.
John M. Martinis: Το προφίλ του Ελληνοαμερικανού Νομπελίστα
Ο John Matthew Martinis, γεννημένος το 1958 με ρίζες από την Ελλάδα, είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους φυσικούς της εποχής του. Αποφοίτησε από το University of California, Berkeley και έκανε καριέρα ως καθηγητής στο University of California, Santa Barbara και στη συνέχεια επικεφαλής του διάσημου Quantum AI Lab της Google, όπου το 2019 πέτυχε το ορόσημο της «κβαντικής υπεροχής»: την επίδειξη ότι ένας κβαντικός υπολογιστής μπορεί να λύσει συγκεκριμένες εργασίες ταχύτερα και από τον ισχυρότερο κλασικό υπερυπολογιστή.
Ο Martinis θεωρείται πρωτοπόρος στην αξιοποίηση των φαινομένων της κβαντικής φυσικής για πραγματικές τεχνολογικές εφαρμογές. Η συμβολή του προσέδωσε ώθηση τόσο στη βασική έρευνα όσο και στη δημιουργία βιώσιμων κβαντικών συστημάτων για την επονομαζόμενη «κβαντική επανάσταση».
Η σημασία του φετινού βραβείου
Το Νόμπελ Φυσικής 2025 ανοίγει νέους δρόμους στην κβαντική τεχνολογία—από την ανάπτυξη αξιόπιστων κβαντικών υπολογιστών και αισθητήρων, ως τη βελτίωση της κβαντικής κρυπτογραφίας. Η διεθνής αναγνώριση του Martinis και της ομάδας του αποδεικνύει ότι τα όρια της φυσικής γίνονται ολοένα πιο “θολά”, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούνται πρωτόγνωρες προοπτικές για την επιστήμη και την καθημερινή ζωή.
Ο ελληνικής καταγωγής John Martinis με την ερευνητική του ομάδα, όχι μόνο τιμήθηκαν με το πλέον εμβληματικό βραβείο της επιστήμης, αλλά έφεραν και το όνομα της Ελλάδας στο προσκήνιο της παγκόσμιας καινοτομίας—δείχνοντας πως η δέσμευση, η φαντασία και η διεθνής συνεργασία μπορούν να μετατρέψουν τις κβαντικές θεωρίες σε εφαρμοσμένη τεχνολογία για όλη την ανθρωπότητα.
