Με 2.921 νεκρούς στην Τουρκία και 1.389 στη Συρία, σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες από τα διεθνή ΜΜΕ, ο συνολικός αριθμός των 4.310 ανθρώπινων απωλειών που αυξάνεται διαρκώς επιβεβαιώνει τις πιο δυσοίωνες των προβλέψεων σχετικά με τα θύματα του τελευταίου κύματος σεισμών στη νότια Ανατολία.
Ο σεισμός των 7,8 Ρίχτερ ο οποίος σημειώθηκε τα ξημερώματα της Δευτέρας 6 Φεβρουαρίου 2023 στην περιοχή του Καχραμάνμαρας, στο νοτιοανατολικό τμήμα της Τουρκίας και κοντά στα σύνορα με τη Συρία, ήταν κατά την Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ ο ισχυρότερος παγκοσμίως από τον Αύγουστο του 2021.
Από την πλευρά της, η τουρκική υπηρεσία Αντιμετώπισης Καταστροφών και Εκτάκτων Συμβάντων (AFAD) χαρακτηρίζει τον σεισμό της 6/2/2023 σαν τον πλέον φονικό, από το 1999. Τότε, ένας σεισμός παρόμοιου μεγέθους με επίκεντρο το ανατολικό τμήμα της θάλασσας του Μαρμαρά, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, είχε προκαλέσει το θάνατο σε περισσότερους από 17.000 ανθρώπους.
Ο εκπρόσωπος της AFAD, Ορχάν Τατάρ, ανέφερε σε τηλεοπτικές δηλώσεις του ότι τα κτήρια που έχουν καταρρεύσει ξεπερνούν τα 5.500. Ενώ 6.400 εγκλωβισμένοι ανασύρθηκαν ζωντανοί μέσα από τα ερείπια, χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των διασωστικών συνεργείων.
Η πληγείσα περιοχή εξακολουθεί να δονείται, γεγονός που επιδεινώνει τον πανικό και την ανασφάλεια για εκατοντάδες χιλιάδες ή ακόμη και εκατομμύρια κατοίκους. Τις ώρες που ακολούθησαν το μεγάλο σεισμό καταγράφηκαν τουλάχιστον 145 δονήσεις, με τρεις από αυτές να μετρώνται από 6 Ρίχτερ και άνω.
Οι εικόνες που μεταδίδονται σε όλο τον κόσμο μέσω των ΜΜΕ αλλά και των social media, αποτυπώνουν την απεραντοσύνη της τραγωδίας. Ολόκληρες πόλεις έχουν ισοπεδωθεί στην τουρκική πλευρά. Στη συριακή, όμως, τα πράγματα θα πρέπει να είναι ακόμη χειρότερα, παρά την έλλειψη δημοσιογραφικής κάλυψης λόγω του εν εξελίξει πολέμου: Περίπου 4,1 εκατ. άνθρωποι, όπως υποστηρίζει ο ΟΗΕ, βρίσκονταν ήδη σε κατάσταση εξαθλίωσης. Άστεγοι, εκτεθειμένοι στις ακραίες κλιματικές συνθήκες με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, με μια επιδημία χολέρας να μεταδίδεται τάχιστα, οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες δέχονται ένα επιπλέον πλήγμα εξαιτίας των σεισμών.
Η έντονη σεισμική δραστηριότητα εκδηλώθηκε σε ένα επίμηκες τμήμα γης, έκτασης 100-200 χλμ., το οποίο κατά τους γεωλόγους συμπίπτει με το υποκείμενο Ανατολικό Ρήγμα της Ανατολίας. Ωστόσο, ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το εστιακό βάθος του πρώτου και μεγαλύτερου σεισμού, σε συνάρτηση με την έντασή του. Υπολογίζεται ότι το γεωλογικό γεγονός εξελίχθηκε 18.000 χλμ. κάτω από την επιφάνεια της Γης, κάτι που θεωρείται μεγάλο βάθος. Παρόλ’ αυτά, οι επιπτώσεις του ήταν σαρωτικές.
Η Τουρκία είναι κατεξοχήν ευάλωτη στους σεισμούς -και δη σε αυτούς με πολύ μεγάλη ένταση. Αυτό αποδίδεται στη γεωλογική σύσταση της χώρας, η οποία βρίσκεται πάνω στην γεωλογική πλάκα της Ανατολίας. Δύο μεγάλα υπόγεια ρήγματα ορίζουν τη σεισμική μοίρα της Τουρκίας και των όμορων χωρών. Το Ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας χωρίζει την πλάκα της Ανατολίας από την Ευρασιατική, στο βόρειο τμήμα της Τουρκίας. Το δεύτερο, είναι το Ρήγμα της Ανατολικής Ανατολίας, το οποίο χάσκει κατά μήκος της Αραβικής πλάκας, στο νοτιοανατολικό τμήμα της τουρκικής επικράτειας.
Τούρκοι σεισμολόγοι απευθύνουν έκκληση προς τους αρμόδιους της χώρας τους να πραγματοποιήσουν αμέσως ελέγχους στα φράγματα της περιοχής, προκειμένου να εντοπιστούν τυχόν ρωγμές, ώστε να αποφευχθούν τυχόν πλημμύρες.
Οι τοπικές αρχές της γείτονος διαβεβαιούν την παγκόσμια κοινότητα ότι το υπό ανέγερση πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακουγιού, πολύ κοντά στην πληγείσα από το σεισμό περιοχή, δεν υπέστη την παραμικρή ζημιά και παραμένει απολύτως ασφαλές.
Όμως, εξαιτίας των σεισμών διεκόπη η λειτουργία του τουρκικού κόμβου εξαγωγών πετρελαίου στο Κεϊχάν, όπως και η ροή αργού πετρελαίου προς την Τουρκία από το Ιράκ και το Αζερμπαϊτζάν. Επίσης, κατακρημνίστηκε σε χαμηλά επίπεδα-ρεκόρ το εθνικό νόμισμα, η λίρα.
Για τα σεισμικά χρονικά της Τουρκίας, ο φονικός σεισμός των 7,8 Ρίχτερ που εκδηλώθηκε τα ξημερώματα της 6ης Φεβρουαρίου 2023 με επίκεντρο την περιοχή του Γκαζιαντέπ στη νοτιοανατολική Ανατολία (σύνορα Τουρκίας-Συρίας), καταγράφεται ως ο πιο καταστροφικός των τελευταίων 84 ετών.
Το Δεκέμβριο του 1939, ύστερα από ένα πλήγμα επίσης 7,8 Ρίχτερ με επίκεντρο το Ερζινκάν, επίσης στην Ανατολία αλλά βορειότερα από τον πρόσφατο, ο σεισμός είχε αφήσει πίσω του περίπου 33.000 νεκρούς.
Για τον νεότερο σεισμό, της 6ης Φεβρουαρίου 2023, ο Στίβεν Χικς, ερευνητής στον τομέα της Υπολογιστικής Σεισμολογίας με έδρα στο Κολλέγιο του Λονδίνου, επισημαίνει ότι «με βάση την κατανομή των σεισμών μεγέθους 7 και άνω, από την εποχή που άρχισαν να χρησιμοποιούνται από τους επιστήμονες οι σεισμογράφοι (δηλαδή από το 1900 περίπου), ο σημερινός σεισμός των 7,8 Ρίχτερ είναι μακράν ο πιο ισχυρός που έχει καταγραφεί ποτέ στη συγκεκριμένη γεωγραφική ενότητα. Οι περισσότεροι μεγάλοι σεισμοί έχουν σημειωθεί κατά μήκος του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας, στο βόρειο τμήμα της Τουρκίας».
Ο Στίβεν Χικς παρατηρεί επίσης ότι «απλώς και μόνο βλέποντας τις πρώτες εικόνες από τον όλεθρο που επέφερε ο σεισμός των 7,8 Ρίχτερ, καθίσταται σαφές πως οι επιπτώσεις του γεγονότος θα είναι τεράστιες και θα αποτελέσουν ιστορικό ορόσημο. Πρόκειται για έναν από τους πιο ισχυρούς χερσαίους σεισμούς οριζόντιας μετατόπισης που εκδηλώθηκαν ποτέ απευθείας σε κατοικημένη περιοχή και στην περίοδο όπου διαθέτουμε τα μέσα καταγραφής και αξιολόγησης. Και, ακριβώς το τμήμα της Τουρκίας κοντά στα συριακά σύνορα, είναι πυκνοκατοικημένο».
Ο Χικς κατατάσσει στην κατηγορία της «οριζόντιας μετατόπισης» τον πρόσφατο σεισμό των 7,8 Ρίχτερ στο Γκαζιαντέπ. Υπεραπλουστεύοντας, αυτό σημαίνει ότι ο συγκεκριμένος σεισμός έχει μια σύνθετη δυναμική, καθώς συμβαίνει σύγκρουση, αλλά και τριβή-ολίσθηση μεταξύ κολοσσιαίων γεωλογικών σχηματισμών. Το μήκος του ρήγματος που δημιουργείται, εξαρτάται από το πόσο ισχυρός είναι ο εκάστοτε σεισμός. Πάντως, οι σεισμοί οριζόντιας μετατόπισης είναι κατά κανόνα εξαιρετικά καταστροφικοί, σκίζοντας τη γη σε ρήγματα που μπορούν να εκτείνονται ακόμη και σε εκατοντάδες χιλιόμετρα. Οι σεισμοί αυτής της τυπολογίας είναι συχνοί στην Ανατολία, αλλά και στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ.
Ενδεικτικά, η επιφανειακή ρωγμή που δημιούργησε ο σεισμός του 1939 στη βόρεια Ανατολία, άνοιξε το έδαφος σε χάσματα βάθους έως και 3,7 μέτρων, προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές σε μήκος 360 χλμ. Καθόλου τυχαία, με τους 33.000 νεκρούς και τους 100.000 τραυματίες, ο εν λόγω σεισμός έχει καταχωριστεί σαν το χειρότερο πολύνεκρο περιστατικό από φυσικά αίτια σε ολόκληρη την ιστορία της Τουρκίας.
Τα περισσότερα από τα σεισμικά γεγονότα πολύ μεγάλης σφοδρότητας στην Τουρκία αποδίδονται στο περιβόητο Ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας. Το οποίο επανέρχεται στην επικαιρότητα με αυξημένη συχνότητα τα τελευταία χρόνια, καθώς οι σεισμολόγοι παρατηρούν μια τάση μετακίνησης των σεισμών μεγάλης έντασης, με κατεύθυνση από τα ανατολικά προς τα δυτικά, δηλαδή από τα βάθη της Τουρκίας προς την Κωνσταντινούπολη. Παρόλ’ αυτά, όπως σημειώνει ο Στίβεν Χικς του UCL «ο σεισμός των 7,8 Ρίχτερ της 6/2/2023 μοιάζει να σχετίζεται περισσότερο με το Ρήγμα του ανατολικού τμήματος της Ανατολίας, το οποίο με τη σειρά του επηρεάζεται από τις μετατοπίσεις των τεκτονικών πλακών Αραβίας και Ανατολίας».